Główna treść strony
Uprzemysłowienie
W 1869 roku prawa miejskie utracił Jadów. Przeprowadzono też zmiany w administracji. W 1867 roku Powiat Stanisławowski, do którego należała większa część naszego regionu podzielono na powiaty radzymiński i nowomiński. Poza Ząbkami i Markami, które pozostały w powiecie warszawskim reszta miejscowości regionu należała do powiatu radzymińskiego. Taki stan administracji przetrwał aż do I wojny światowej. Dzięki pracy Leona Bokiewicza, lekarza z Jadowa mamy dokładne informacje o powiecie radzymińskim sprzed 130 lat. W 1872 roku powiat obejmował 9 gmin: Radzymin (z Kobyłką), Klembów, Małopole, Ręczaje (z Wołominem), Międzyleś, Zabrodzie, Rudzienki, Strachówkę i Jadów. Znajdowało się w nim łącznie 309 wsi i osad, 99 folwarków oraz jedno miasto Radzymin. Ludności w powiecie było wtedy 44.942 osoby, w tym 4.441 Żydów i 3.155 protestantów – kolonistów niemieckich.
Wyraźne przemiany cywilizacyjne dokonały się w regionie dopiero w ostatniej ćwierci XIX wieku. Po zniesieniu pańszczyzny i uwłaszczeniu chłopów w 1864 roku zaczął się okres szybkiego uprzemysłowienia i rozwoju gospodarki typu kapitalistycznego. Sprzyjały temu nowe linie kolejowe, ulepszane drogi oraz rozwój bliskiej Warszawy. W 1898 roku oddano do użytku szosę strużańską łączącą Legionowo ze Strugą. Przy końcu wieku powstały nowe linie kolejowe. W 1897 roku otwarto linię z Pilawy przez Mińsk Mazowiecki i Tłuszcz do Ostrołęki oraz uruchomiono kolejkę wąskotorową marecką z Warszawy Targówka do Marek, a w roku 1899 przedłużono jej kursowanie do Radzymina. Na przełomie 1897 i 1898 roku uruchomiono linię kolejową Zegrze – Rembertów przez Strugę. Miała ona charakter strategiczny, łączyła garnizony wojskowe w Jabłonnie i Zegrzu z poligonem artyleryjskim w Rembertowie. Dzięki temu odcinkowi kolejowemu uzyskano połączenie kolei nadwiślańskiej z terespolską z pominięciem węzła warszawskiego.
W końcu XIX wieku hrabia Roniker, właściciel dóbr ząbkowskich od wybudowanych w Ząbkach dwóch cegielni poprowadził linię kolejową w kierunku warszawskiego Bródna. Służyła ona głownie do przewozu cegły. Cegielnie ząbkowskie zaopatrywały w cegłę rozbudowującą się wtedy szybko prawobrzeżną Warszawę.
W 1882 roku Anglicy z Bradfordu, bracia Briggs założyli w Markach wielką fabrykę, w której wyrabiano przędzę czesankową i przędzę wełnianą farbowaną. Fabryka zatrudniała początkowo 800 robotników, aby w 1991 roku osiągnąć zatrudnienie prawie 3000 osób. Fabrykanci dla robotników zbudowali osiedle domów mieszkalnych, szpital, szkołę i ochronki dla dzieci, a dla siebie piękny pałac nad rzeka Długą. Jan i Alfred Briggs przyczynili się również do wybudowania w Markach kościoła. Przędzalnia braci Briggsów była jedną z pierwszych fabryk w Królestwie Polskim, w której już w 1883 roku zainstalowano oświetlenie elektryczne. W pobliskim Pustelniku zbudowano dwie cegielnie, a kilka następnych w okolicach Radzymina. W Strudze powstał zakład metalowy. W 1898 roku z inicjatywy dziedzica Wołomina Henryka Wojciechowskiego powstała tam duża cegielnia, a w 1905 roku huta szkła oraz kilka mniejszych zakładów przemysłowych.
Poza wymienionymi zakładami na terenie powiatu radzymińskiego funkcjonowały również: browary w Radzyminie, Zagościńcu, Trojanach, kilka gorzelni, fabryka materiałów drzewnych wyposażona w maszynę parową koło Strachówki, fabryka wyrobów mosiężnych i bawełnianych oraz fabryka płótna lnianego i wyrobów wełnianych w Jadowie. Duże zasługi dla rozwoju Wołomina w tym zakresie położył architekt Henryk Konstanty Wojciechowski właściciel gruntów Wołomina i Krępego. Dobry klimat, lasy, bliskość Warszawy i dogodne z nią połączenie, sprzyjały budowie domów letniskowych. To wtedy przybył do Wołomina znajomy Henryka Wojciechowskiego, geograf i publicysta Wacław Nałkowski, który zbudował pod Wołominem dom rozsławiony w twórczości jego córki Zofii Nałkowskiej jako „dom nad łąkami”. Gośćmi Nałkowskich było wielu słynnych Polaków, przedstawicieli życia umysłowego i artystycznego.
W 1912 roku architekt Tadeusz Tołwiński stworzył projekt uczynienia z Ząbek miasta – ogrodu. W Ząbkach zamieszkali między innymi:, gen. Kazimierz Sosnkowski, pisarka Magdalena Samozwaniec oraz aktorka Maria Przybyłko-Potocka i reżyser Arnold Szyfman.
Wyraźne przemiany cywilizacyjne dokonały się w regionie dopiero w ostatniej ćwierci XIX wieku. Po zniesieniu pańszczyzny i uwłaszczeniu chłopów w 1864 roku zaczął się okres szybkiego uprzemysłowienia i rozwoju gospodarki typu kapitalistycznego. Sprzyjały temu nowe linie kolejowe, ulepszane drogi oraz rozwój bliskiej Warszawy. W 1898 roku oddano do użytku szosę strużańską łączącą Legionowo ze Strugą. Przy końcu wieku powstały nowe linie kolejowe. W 1897 roku otwarto linię z Pilawy przez Mińsk Mazowiecki i Tłuszcz do Ostrołęki oraz uruchomiono kolejkę wąskotorową marecką z Warszawy Targówka do Marek, a w roku 1899 przedłużono jej kursowanie do Radzymina. Na przełomie 1897 i 1898 roku uruchomiono linię kolejową Zegrze – Rembertów przez Strugę. Miała ona charakter strategiczny, łączyła garnizony wojskowe w Jabłonnie i Zegrzu z poligonem artyleryjskim w Rembertowie. Dzięki temu odcinkowi kolejowemu uzyskano połączenie kolei nadwiślańskiej z terespolską z pominięciem węzła warszawskiego.
W końcu XIX wieku hrabia Roniker, właściciel dóbr ząbkowskich od wybudowanych w Ząbkach dwóch cegielni poprowadził linię kolejową w kierunku warszawskiego Bródna. Służyła ona głownie do przewozu cegły. Cegielnie ząbkowskie zaopatrywały w cegłę rozbudowującą się wtedy szybko prawobrzeżną Warszawę.
W 1882 roku Anglicy z Bradfordu, bracia Briggs założyli w Markach wielką fabrykę, w której wyrabiano przędzę czesankową i przędzę wełnianą farbowaną. Fabryka zatrudniała początkowo 800 robotników, aby w 1991 roku osiągnąć zatrudnienie prawie 3000 osób. Fabrykanci dla robotników zbudowali osiedle domów mieszkalnych, szpital, szkołę i ochronki dla dzieci, a dla siebie piękny pałac nad rzeka Długą. Jan i Alfred Briggs przyczynili się również do wybudowania w Markach kościoła. Przędzalnia braci Briggsów była jedną z pierwszych fabryk w Królestwie Polskim, w której już w 1883 roku zainstalowano oświetlenie elektryczne. W pobliskim Pustelniku zbudowano dwie cegielnie, a kilka następnych w okolicach Radzymina. W Strudze powstał zakład metalowy. W 1898 roku z inicjatywy dziedzica Wołomina Henryka Wojciechowskiego powstała tam duża cegielnia, a w 1905 roku huta szkła oraz kilka mniejszych zakładów przemysłowych.
Poza wymienionymi zakładami na terenie powiatu radzymińskiego funkcjonowały również: browary w Radzyminie, Zagościńcu, Trojanach, kilka gorzelni, fabryka materiałów drzewnych wyposażona w maszynę parową koło Strachówki, fabryka wyrobów mosiężnych i bawełnianych oraz fabryka płótna lnianego i wyrobów wełnianych w Jadowie. Duże zasługi dla rozwoju Wołomina w tym zakresie położył architekt Henryk Konstanty Wojciechowski właściciel gruntów Wołomina i Krępego. Dobry klimat, lasy, bliskość Warszawy i dogodne z nią połączenie, sprzyjały budowie domów letniskowych. To wtedy przybył do Wołomina znajomy Henryka Wojciechowskiego, geograf i publicysta Wacław Nałkowski, który zbudował pod Wołominem dom rozsławiony w twórczości jego córki Zofii Nałkowskiej jako „dom nad łąkami”. Gośćmi Nałkowskich było wielu słynnych Polaków, przedstawicieli życia umysłowego i artystycznego.
W 1912 roku architekt Tadeusz Tołwiński stworzył projekt uczynienia z Ząbek miasta – ogrodu. W Ząbkach zamieszkali między innymi:, gen. Kazimierz Sosnkowski, pisarka Magdalena Samozwaniec oraz aktorka Maria Przybyłko-Potocka i reżyser Arnold Szyfman.
